Σκαλκώτας, Νίκος

Έλληνας συνθέτης και βιολονίστας (Χαλκίδα 1904 - Αθήνα 1949). Τα πρώτα του μουσικά μαθήματα τα πήρε στη Χαλκίδα, σε ηλικία 5 ετών. Το 1914 εγγράφεται στο «Ωδείο Αθηνών» όπου σπουδάζει βιολί με τον Τόνυ Σούλτσε και από όπου αποφοιτά το 1920 με πρώτο βραβείο και Χρυσό Μετάλλιο παμψηφεί, γεγονός που είχε ως συνέπεια να του δοθεί η Αβερώφεια υποτροφία για τριετείς ανώτερες σπουδές στο εξωτερικό. Έτσι, το 1921, ο Σ. φεύγει για το Βερολίνο, όπου θα μείνει συνολικά 12 χρόνια. Ενώ όμως ως το 1924 τελειοποιεί τις σπουδές του στο βιολί με το Βίλυ Ες στην Ανώτατη Μουσική Ακαδημία του Βερολίνου, από το 1925 και μετά στρέφεται στη σύνθεση με δάσκαλους, αρχικά το Φίλιπ Γιάρναχ (1925-27) κι έπειτα το διάσημο συνθέτη και θεωρητικό Άρνολντ Σαίνμπεργκ (1927-31), ο οποίος τον μυεί στο δωδεκαφθογγισμό (δωδε-καφωνία) και τον επηρεάζει αποφασιστικά στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής προσωπικότητας του. Το 1933 εγκατασταίνεται οριστικά στην Αθήνα, όπου όμως, βλέποντας την ελάχιστη κατανόηση που έδειχνε το κοινό της εποχής εκείνης σε δημιουργικές προσπάθειες τόσο προοδευτικές όσο η δική του, αλλά και ανίκανος να προσαρμοστεί στο περιβάλλον του, ζει τέλεια απομονωμένος, κερδίζοντας τη ζωή του ως βιολονίστας της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και άλλων συμφωνικών συγκροτημάτων της πρωτεύουσας, αλλά κυρίως συνθέτοντας ακατάπαυστα πλήθος έργων κάθε είδους, από τα οποία ελάχιστα εκτελέστηκαν όσο ζούσε. Ο I. Γ. Παπαϊωάννου, που κατάγραψε, κατάταξε και μελέτησε το έργο του συνθέτη, αναφέρει ότι ο Σ. άφησε πάνω από 150 συνθέσεις, ανάμεσα στις οποίες ξεχωρίζουν η συμφωνική εισαγωγή Η επιστροφή του Οδυσσέα (1944-45), τα Δέκα σκίτσα (1940) για κουαρτέτο ή ορχήστρα έγχορδων, οι 36 ελληνικοί χοροί (1933-1948) για ορχήστρα, 10 κοντσέρτα για ένα όργανο-σόλο και ορχήστρα, έργα μουσικής δωματίου, τα 32 κομμάτια για πιάνο (1940), τραγούδια, χορωδιακή μουσική κλπ. Το δημιουργικό έργο του Σ. συμπληρώνεται με την πραγματεία του Η τεχνική της ενορχηστρώσεως, καθώς και με πολλά άρθρα πάνω σε μουσικά ζητήματα, διασκευές, ενορχηστρώσεις, εναρμονίσεις κλπ. Αν και γενικά νεοκλασικός ως ύφος, ο Σ. στα περισσότερα έργα του - ιδιαίτερα μάλιστα της περιόδου 1938-45 - ακολουθεί το δωδεκάφθογγο σύστημα (δωδεκαφωνία), σε μια δική του όμως, απόλυτα προσωπική εφαρμογή, ενώ δε λείπουν οι περιπτώσεις (π.χ. οι 36 ελληνικοί χοροi) όπου εκφράζεται με ένα αρμονικό σύστημα απλούστερο, αρκετά συγγενικό με εκείνο του Χόνεγκερ ή του Πουλένκ και, γενικότερα, της γαλλικής «Ομάδας των Έξι». Δημιουργός με σπάνια δύναμη ενόρασης και συγκινητική καλλιτεχνική εντιμότητα, προικισμένος επιπλέον με φυσικά προσόντα καθόλου συνηθισμένα, όπως ασφαλώς μουσική μνήμη, απόλυτη ακοή και μεγάλη ικανότητα συγκέντρωσης, ο Σ. στάθηκε ο μόνος Έλληνας συνθέτης της γενιάς του, που - με εξαίρεση το Δημήτρη Μητρόπουλο - είχε το ψυχικό σθένος να βαδίσει αντίθετα στο ρεύμα του άμεσου περιβάλλοντος του, υπηρετώντας την τέχνη του χωρίς ίχνος προσωπικής φιλοδοξίας και ανοίγοντας για τη νεώτερη ελληνική μουσική ένα κεφάλαιο, που εκ των υστέρων αποδείχτηκε βασικής σημασίας (Ελλάδα, μουσική). Παραγνωρισμένος όσο ζούσε, χάρη στις ενέργειες της «Εταιρείας Φίλων Σκαλκώτα» γνώρισε, έστω και μεταθανάτια, ευρύτατη αναγνώριση, ύστερα από πλήθος εκτελέσεων έργων του στα σημαντικότερα μουσικά κέντρα του κόσμου, εξαιρετικά επαινετικών κρίσεων που υπογράφουν σημαίνουσες προσωπικότητες της εποχής μας, ηχογραφήσεων και τέλος έκδοσης πολλών έργων του από το γνωστό εκδοτικό οίκο «Universal Edition». Ο Νίκος Σκαλκώτας, παραγνωρισμένος όσο ζούσε, είχε ευρύτατη αναγνώριση μετά τον θάνατό του.